کد مطلب:586 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:733
احکام قبرستان
س 2101: به مالكیت در آوردن قبرستان عمومی مسلمانان و ساختن ساختمانهای شخصی در آن و ثبت آن بعنوان ملك به نام اشخاص چه حكمی دارد؟ و آیا قبرستان عمومی مسلمانان وقف محسوب می شود؟ و آیا تصرّف شخصی در آن غصب است؟ و آیا تصرّف كنندگان در آن باید اجرت المثل تصرّفات خود را بپردازند؟ و بر فرض ضمان اجرت المثل، آن اموال در چه موردی باید مصرف شوند؟ و ساختمان هایی كه در آن ساخته شده اند چه حكمی دارند؟
مجرّد گرفتن سند مالكیّت قبرستان عمومی مسلمین، حجّت شرعی بر مالكیّت ویا دلیل بر غصب كردن آن نیست، همانگونه كه دفن اموات درقبرستان عمومی هم حجّت شرعی بر وقف بودن آن نیست بلكه اگر قبرستان از نظر عرف از توابع شهر برای استفاده اهالی جهت دفن اموات و غیره شمرده شود و یادلیل شرعی وجود داشته باشد كه برای دفن اموات مسلمانان وقف شده است، تصرّفات شخصی كه متصرّفین فعلی در آن برای خودشان انجام می دهند غصب و حرام است و باید از زمین قبرستان رفع ید كنند و ساختمان و هر چیزی كه در آن ایجاد كرده اند خراب نموده و آن را به حالت قبلی اش برگردانند، ولی ضمان اجرت المثل تصرّفات ثابت نیست.
س 2102: مقبره ای وجود دارد كه عمر قبرهای آن تقریبا به سی و پنج سال می رسد و شهرداری آن را تبدیل به پارك عمومی كرده و در دوران حكومت سابق ساختمانهایی در قسمتهایی از آن ساخته است، آیا نهاد مربوطه می تواند ساختمانهای مورد نیاز خود را مجددا در این زمین بسازد؟
اگر زمین قبرستان برای دفن اموات مسلمانان وقف شده باشد و یا احداث بنا در آن موجب نبش یا هتك حرمت قبور علما و صلحا و مؤمنین شود و یا زمین از مكانهای عمومی و مورد نیاز شهر جهت استفاده اهالی باشد، ساخت تأسیسات و همچنین تصرّفات خصوصی در آن و تغییر و تبدیل آن جایز نیست و در غیر این صورت آن كار فی نفسه اشكال ندارد، لكن قوانین مربوطه در این زمینه باید مراعات گردد.
س 2103: زمینی برای دفن اموات وقف شده است و در وسط آن ضریح یكی از فرزندان ائمه «علیهم السلام» قرار داد و در این اواخر اجساد تعدادی از شهدای عزیز در آن قبرستان دفن شده است، با توجّه به نبود زمین مناسبی برای بازیهای ورزشی جوانان، آیا جایز است با مراعات آداب اسلامی، در داخل قبرستان بازی كنند؟
تبدیل قبرستان به مكان بازیهای ورزشی و تصرّف در زمین موقوفه در غیر جهت وقف جایز نیست و همچنین هتك حرمت قبور مسلمانان و شهدای عزیز هم جایز نیست.
س 2104: آیا جایز است زائران یكی از فرزندان ائمه «علیهم السلام» وسایل نقلیه خود را داخل یك قبرستان قدیمی كه در حدود صد سال از عمر آن می گذرد پارك كنند؟ با علم به اینكه قبرستان مزبور در گذشته محل دفن اموات اهالی قریه و غیره بوده و در حال حاضر مكان دیگری را برای دفن اموات خود برگزیده اند؟
تا زمانی كه این كار از نظر عرف، هتك قبور و مسلمانان محسوب نشود و مزاحمتی هم برای زائران مرقد آن امام زاده «علیه السلام» ایجاد نكند، اشكال ندارد.
س 2105: اشخاصی در قبرستان های عمومی از دفن اموات در كنار بعضی از قبور جلوگیری می كنند، آیا مانع شرعی برای دفن اموات در آنجا وجود دارد؟ و آیا آنها حق دارند از این كار جلوگیری كنند؟
اگر قبرستان وقف باشد و یا دفن میّت برای هر فردی در آن مباح باشد، كسی حق ندارد حریمی در اطراف قبر میّت خود در قبرستان عمومی ایجاد كند و از دفن اموات مؤمنین در آن جلوگیری نماید.
س 2106: در كنار مقبره ای كه ظرفیت قبرهای آن تكمیل شده، زمینی وجود دارد كه توسط دادگاه قضائی از شخص زمین داری مصادره شده و در حال حاضر به شخص دیگری واگذار شده است، آیا استفاده از آن زمین برای دفن اموات با كسب اجازه از صاحب فعلی آن جایز است؟
اگر صاحب فعلی آن كسی است كه مالك شرعی آن محسوب می شود، تصرّف در آن با رضایت و اذن او اشكال ندارد.
س 2107: شخصی زمینی را برای دفن اموات وقف كرده و آن را قبرستان عمومی مسلمانان قرار داده است، آیا جایز است هیئت امناء آن پول را از كسانی كه اموات خود را دفن می كنند، بگیرند؟
آنان حق مطالبه چیزی در برابر دفن اموات در قبرستان عمومی موقوفه را ندارند ولی اگر خدمات دیگری را به قبرستان یا صاحبان اموات برای دفن مرده های خود ارائه می كنند، گرفتن مبلغی به عنوان اجرت در برابر آن خدمات اشكال ندارد.
س 2108: ما قصد داریم مركز مخابراتی در یكی از روستاها ایجاد كنیم و به همین دلیل از اهالی روستا خواسته ایم زمینی را برای ساخت مركز مخابرات در اختیار ما بگذارند، با توجّه به عدم وجود زمینی در وسط روستا برای این كار، آیا جایز است این مركز در قسمت متروكه قبرستان قدیمی ساخته شود؟
در صورتی كه قبرستان عمومی مسلمانان وقف برای دفن اموات باشد و یا ساخت مركز مخابرات در آن موجب نبش قبر یا هتك حرمت قبور مسلمانان شود جایز نیست و در غیر این صورت اشكال ندارد.
س 2109: ما تصمیم گفته ایم كه در كنار قبور شهدای مدفون در روستا سنگهایی بعنوان یادبود دیگر شهدای روستا كه در مناطق دیگر دفن شده اند، گذاشته شود تا در آینده مزار آنها باشد، آیا این كار جایز است؟
ساخت صورتهای نمادین قبر به نام شهدای عزیر اشكال ندارد، ولی در صورتی كه آن مكان وقف برای دفن اموات باشد، ایجاد مزاحمت برای دیگران در دفن امواتشان جایز نیست.
س 2110: ما قصد داریم كه یك مركز بهداشتی در قسمتی از زمین بائری كه در جوار یكی از قبرستانهاست بسازیم، ولی بعضی از اهالی ادّعا می كنند كه این مكان جزئی از قبرستان است و برای مسئولین تشخیص اینكه زمین مذكور قبرستان هست یا خیر مشكل شده و بعضی از سالمندان آن منطقه شهادت می دهند كه در آن زمینی كه عدّه ای مدعی وجود قبر در آن هستند، قبری وجود نداشته است، البته هر دو گروه شهادت می دهند كه در اطراف زمینی كه برای ساخت مركز بهداشتی در نظر گرفته شده قبر وجود دارد، تكلیف ما چیست؟
تا زمانی كه احراز نشود آن زمین وقف برای دفن اموات مسلمانان است و زمین مزبور از مكانهای عمومی مورد نیاز اهالی در مناسبتها نباشد و ساخت مركز بهداشتی در آن هم مستلزم نبش قبر و هتك حرمت قبور مؤمنین نباشد، ایجاد آن مركز در زمین مزبور اشكال ندارد و در غیر این صورت جایز نیست.
س 2111: آیا جایز است قسمتی از قبرستان كه هنوز مرده ای در آن دفن نشده و خود قبرستان هم وسیع است و كیفیت وقف آن هم بطور دقیق معلوم نیست، برای استفاده در مصالح عمومی مانند ساخت مسجد یا مراكز بهداشتی برای فرزندان منطقه اجاره داده شود. به این شرط كه پول اجاره به نفع خود قبرستان استفاده شود؟(قابل ذكر است كه این منطقه به علت عدم وجود زمین خالی برای ساخت مراكز خدماتی در آن، نیاز به این قبیل خدمات دارد.)
اگر زمین به صورت وقف انتفاع برای خصوص دفن اموات در آن وقف شده باشد، اجاره دادن و استفاده از آن برای ساخت مسجد یامركز بهداشتی یا غیره در آن جایز نیست، ولی اگر از قرائن ثابت نشود كه آن زمین برای دفن اموات وقف شده و از مكانهای عمومی و مورد نیاز منطقه برای استفاده اهالی جهت دفن اموات و مانند آن نباشد و خالی از قبر هم باشد و مالك خاصی هم برای آن شناخته نشود، در این صورت انتفاع از آن در مصلحتی از مصالح عمومی اهالی منطقه اشكال ندارد.
س 2112: وزارت نیرو در نظر دارد چند سد آبی و تولید كننده برق بسازد كه از جمله آنها سدّی در مسیر رود كارون برای ایجاد نیروگاه برق است، تأسیسات اولیه طرح، ایجاد شده و هزینه های آن هم تأمین شده است ولی در مركز منطقه طرح، یك قبرستان قدیمی وجود دارد كه قبرهای نسبتا قدیمی و قبرهای جدید در آن وجود دارد و اجرای طرح هم متوقف بر تخریب این قبور است، حكم این مسئله چیست؟
تخریب قبور قدیمی كه جسدهای موجود در آنها تبدیل به خاك شده اند اشكال ندارد، ولی تخریب و نبش قبور غیر مندرس و آشكار كردن جسدهایی كه هنوز تبدیل به خاك نشده اند، جایز نیست، البته اگر اجرای طرحهای تولید برق در آن مكان ضرورت اقتصادی و اجتماعی داشته باشد بطوری كه چاره ای جز اجرای آنها نباشد و انتقال از آن مكان به مكان دیگر یا انحراف از قبرستان، كار سخت و مشكل و یا طاقت فرسایی باشد، ایجاد سدّ در آن مكان اشكال ندارد، ولی واجب است قبرهایی كه تبدیل به خاك نشده اند با پرهیز از تحقق نبش قبر به مكان دیگری انتقال داده شوند هر چند با كندن خاك موجود در اطراف قبر و انتقال آن به مكان دیگر بدون تحقق نبش قبر باشد و اگر در اثناء كار، جسدی آشكار شود واجب است به مكان دیگری انتقال یابد و در آنجا دفن شود.
س 2113: زمینی در كنار یكی از قبرستانها وجود دارد كه هیچ اثری از قبر در آن دیده نمی شود و احتمال دارد كه یك قبرستان قدیمی باشد، آیا تصرّف در این زمین و ساختمان سازی در آن برای فعالیتهای اجتماعی جایز است؟
اگر احراز شود آن زمین، جزئی از قبرستان عمومی موقوفه برای دفن اموات است و یا از نظر عرف حریم آن محسوب شود حكم قبرستان را دارد و تصرّف در آن جایز نیست.
س 2114: آیا جایز است انسان در دوران حیات خود قبری را به قصد تملك بخرد؟
اگر مكان قبر، ملك شرعی دیگری باشد خریدن آن اشكال ندارد ولی اگر جزئی از زمینی باشد كه وقف برای دفن اموات مؤمنین است، خرید و نگهداری آن برای خود انسان، چون بطور قهری مستلزم منع دیگران از تصرّف در آن برای دفن اموات است، صحیح نیست.
س 2115: اگر ایجاد پیاده رو در یكی از خیابانها متوقف بر تخریب تعدادی از قبور مؤمنینی باشد كه قبل از بیست سال پیش در قبرستان مجاور خیابان عمومی دفن شده اند، آیا این كار جایز است؟
اگر قبرستان مذكور وقف نباشد تبدیل قبور به عنوان محل عبور افراد پیاده تا زمانی كه مستلزم نبش قبور مسلمانان و هتك حرمت آنها نباشد، اشكال ندارد.
س 2116: قبرستان متروكی در وسط شهر وجود دارد كه وقفیت آن معلوم نیست، آیا ساخت مسجد در آن جایز است؟
اگر قبرستان مذكور زمین وقفی و ملك خصوصی كسی نبوده و همچنین از مكانهای عمومی و مورد نیاز و استفاده اهالی در مناسبتها نیز نباشد و ساخت مسجد هم در آن موجب هتك یا نبش قبرهای مسلمانان نشود، اشكال ندارد.
س 2117: قطعه زمینی وجود دارد كه تقریبا از صد سال پیش تاكنون قبرستان عمومی بوده و چند سال پیش در عملیات حفاری چند قبر در آن مشاهده شده و بعد از عملیات حفاری و بردن خاكها بعضی از قبرها آشكار شده اند و استخوان هم در داخل آن دیده شده، آیا جایز است شهرداری این زمین رابفروشد؟
اگر قبرستان مزبور وقف باشد، خرید و فروش آن جایز نیست و به هر حال اگرعملیات حفاری موجب نبش قبور شود، آن هم حرام است.
س 2118: وزارت آموزش و پرورش قسمتی از یك قبرستان نسبتا قدیمی را بدون كسب موافقت اهالی، برای ساخت مدرسه، تصرّف كرده و مدرسه ای را در آن ساخته است كه دانش آموزان در آن نماز می خوانند، این كار چه حكمی دارد؟
تا زمانی كه دلیل معتبری بر اینكه زمین مدرسه برای دفن اموات وقف شده، اقامه نشده است و از مكانهای عمومی و مورد نیاز شهر برای دفن اموات و غیره و همچنین ملك خصوصی كسی نباشد، استفاده از آن برای مدرسه و خواندن نماز در آن با مراعات ضوابط و مقرّرات قانونی اشكال ندارد.
مجرّد گرفتن سند مالكیّت قبرستان عمومی مسلمین، حجّت شرعی بر مالكیّت ویا دلیل بر غصب كردن آن نیست، همانگونه كه دفن اموات درقبرستان عمومی هم حجّت شرعی بر وقف بودن آن نیست بلكه اگر قبرستان از نظر عرف از توابع شهر برای استفاده اهالی جهت دفن اموات و غیره شمرده شود و یادلیل شرعی وجود داشته باشد كه برای دفن اموات مسلمانان وقف شده است، تصرّفات شخصی كه متصرّفین فعلی در آن برای خودشان انجام می دهند غصب و حرام است و باید از زمین قبرستان رفع ید كنند و ساختمان و هر چیزی كه در آن ایجاد كرده اند خراب نموده و آن را به حالت قبلی اش برگردانند، ولی ضمان اجرت المثل تصرّفات ثابت نیست.
س 2102: مقبره ای وجود دارد كه عمر قبرهای آن تقریبا به سی و پنج سال می رسد و شهرداری آن را تبدیل به پارك عمومی كرده و در دوران حكومت سابق ساختمانهایی در قسمتهایی از آن ساخته است، آیا نهاد مربوطه می تواند ساختمانهای مورد نیاز خود را مجددا در این زمین بسازد؟
اگر زمین قبرستان برای دفن اموات مسلمانان وقف شده باشد و یا احداث بنا در آن موجب نبش یا هتك حرمت قبور علما و صلحا و مؤمنین شود و یا زمین از مكانهای عمومی و مورد نیاز شهر جهت استفاده اهالی باشد، ساخت تأسیسات و همچنین تصرّفات خصوصی در آن و تغییر و تبدیل آن جایز نیست و در غیر این صورت آن كار فی نفسه اشكال ندارد، لكن قوانین مربوطه در این زمینه باید مراعات گردد.
س 2103: زمینی برای دفن اموات وقف شده است و در وسط آن ضریح یكی از فرزندان ائمه «علیهم السلام» قرار داد و در این اواخر اجساد تعدادی از شهدای عزیز در آن قبرستان دفن شده است، با توجّه به نبود زمین مناسبی برای بازیهای ورزشی جوانان، آیا جایز است با مراعات آداب اسلامی، در داخل قبرستان بازی كنند؟
تبدیل قبرستان به مكان بازیهای ورزشی و تصرّف در زمین موقوفه در غیر جهت وقف جایز نیست و همچنین هتك حرمت قبور مسلمانان و شهدای عزیز هم جایز نیست.
س 2104: آیا جایز است زائران یكی از فرزندان ائمه «علیهم السلام» وسایل نقلیه خود را داخل یك قبرستان قدیمی كه در حدود صد سال از عمر آن می گذرد پارك كنند؟ با علم به اینكه قبرستان مزبور در گذشته محل دفن اموات اهالی قریه و غیره بوده و در حال حاضر مكان دیگری را برای دفن اموات خود برگزیده اند؟
تا زمانی كه این كار از نظر عرف، هتك قبور و مسلمانان محسوب نشود و مزاحمتی هم برای زائران مرقد آن امام زاده «علیه السلام» ایجاد نكند، اشكال ندارد.
س 2105: اشخاصی در قبرستان های عمومی از دفن اموات در كنار بعضی از قبور جلوگیری می كنند، آیا مانع شرعی برای دفن اموات در آنجا وجود دارد؟ و آیا آنها حق دارند از این كار جلوگیری كنند؟
اگر قبرستان وقف باشد و یا دفن میّت برای هر فردی در آن مباح باشد، كسی حق ندارد حریمی در اطراف قبر میّت خود در قبرستان عمومی ایجاد كند و از دفن اموات مؤمنین در آن جلوگیری نماید.
س 2106: در كنار مقبره ای كه ظرفیت قبرهای آن تكمیل شده، زمینی وجود دارد كه توسط دادگاه قضائی از شخص زمین داری مصادره شده و در حال حاضر به شخص دیگری واگذار شده است، آیا استفاده از آن زمین برای دفن اموات با كسب اجازه از صاحب فعلی آن جایز است؟
اگر صاحب فعلی آن كسی است كه مالك شرعی آن محسوب می شود، تصرّف در آن با رضایت و اذن او اشكال ندارد.
س 2107: شخصی زمینی را برای دفن اموات وقف كرده و آن را قبرستان عمومی مسلمانان قرار داده است، آیا جایز است هیئت امناء آن پول را از كسانی كه اموات خود را دفن می كنند، بگیرند؟
آنان حق مطالبه چیزی در برابر دفن اموات در قبرستان عمومی موقوفه را ندارند ولی اگر خدمات دیگری را به قبرستان یا صاحبان اموات برای دفن مرده های خود ارائه می كنند، گرفتن مبلغی به عنوان اجرت در برابر آن خدمات اشكال ندارد.
س 2108: ما قصد داریم مركز مخابراتی در یكی از روستاها ایجاد كنیم و به همین دلیل از اهالی روستا خواسته ایم زمینی را برای ساخت مركز مخابرات در اختیار ما بگذارند، با توجّه به عدم وجود زمینی در وسط روستا برای این كار، آیا جایز است این مركز در قسمت متروكه قبرستان قدیمی ساخته شود؟
در صورتی كه قبرستان عمومی مسلمانان وقف برای دفن اموات باشد و یا ساخت مركز مخابرات در آن موجب نبش قبر یا هتك حرمت قبور مسلمانان شود جایز نیست و در غیر این صورت اشكال ندارد.
س 2109: ما تصمیم گفته ایم كه در كنار قبور شهدای مدفون در روستا سنگهایی بعنوان یادبود دیگر شهدای روستا كه در مناطق دیگر دفن شده اند، گذاشته شود تا در آینده مزار آنها باشد، آیا این كار جایز است؟
ساخت صورتهای نمادین قبر به نام شهدای عزیر اشكال ندارد، ولی در صورتی كه آن مكان وقف برای دفن اموات باشد، ایجاد مزاحمت برای دیگران در دفن امواتشان جایز نیست.
س 2110: ما قصد داریم كه یك مركز بهداشتی در قسمتی از زمین بائری كه در جوار یكی از قبرستانهاست بسازیم، ولی بعضی از اهالی ادّعا می كنند كه این مكان جزئی از قبرستان است و برای مسئولین تشخیص اینكه زمین مذكور قبرستان هست یا خیر مشكل شده و بعضی از سالمندان آن منطقه شهادت می دهند كه در آن زمینی كه عدّه ای مدعی وجود قبر در آن هستند، قبری وجود نداشته است، البته هر دو گروه شهادت می دهند كه در اطراف زمینی كه برای ساخت مركز بهداشتی در نظر گرفته شده قبر وجود دارد، تكلیف ما چیست؟
تا زمانی كه احراز نشود آن زمین وقف برای دفن اموات مسلمانان است و زمین مزبور از مكانهای عمومی مورد نیاز اهالی در مناسبتها نباشد و ساخت مركز بهداشتی در آن هم مستلزم نبش قبر و هتك حرمت قبور مؤمنین نباشد، ایجاد آن مركز در زمین مزبور اشكال ندارد و در غیر این صورت جایز نیست.
س 2111: آیا جایز است قسمتی از قبرستان كه هنوز مرده ای در آن دفن نشده و خود قبرستان هم وسیع است و كیفیت وقف آن هم بطور دقیق معلوم نیست، برای استفاده در مصالح عمومی مانند ساخت مسجد یا مراكز بهداشتی برای فرزندان منطقه اجاره داده شود. به این شرط كه پول اجاره به نفع خود قبرستان استفاده شود؟(قابل ذكر است كه این منطقه به علت عدم وجود زمین خالی برای ساخت مراكز خدماتی در آن، نیاز به این قبیل خدمات دارد.)
اگر زمین به صورت وقف انتفاع برای خصوص دفن اموات در آن وقف شده باشد، اجاره دادن و استفاده از آن برای ساخت مسجد یامركز بهداشتی یا غیره در آن جایز نیست، ولی اگر از قرائن ثابت نشود كه آن زمین برای دفن اموات وقف شده و از مكانهای عمومی و مورد نیاز منطقه برای استفاده اهالی جهت دفن اموات و مانند آن نباشد و خالی از قبر هم باشد و مالك خاصی هم برای آن شناخته نشود، در این صورت انتفاع از آن در مصلحتی از مصالح عمومی اهالی منطقه اشكال ندارد.
س 2112: وزارت نیرو در نظر دارد چند سد آبی و تولید كننده برق بسازد كه از جمله آنها سدّی در مسیر رود كارون برای ایجاد نیروگاه برق است، تأسیسات اولیه طرح، ایجاد شده و هزینه های آن هم تأمین شده است ولی در مركز منطقه طرح، یك قبرستان قدیمی وجود دارد كه قبرهای نسبتا قدیمی و قبرهای جدید در آن وجود دارد و اجرای طرح هم متوقف بر تخریب این قبور است، حكم این مسئله چیست؟
تخریب قبور قدیمی كه جسدهای موجود در آنها تبدیل به خاك شده اند اشكال ندارد، ولی تخریب و نبش قبور غیر مندرس و آشكار كردن جسدهایی كه هنوز تبدیل به خاك نشده اند، جایز نیست، البته اگر اجرای طرحهای تولید برق در آن مكان ضرورت اقتصادی و اجتماعی داشته باشد بطوری كه چاره ای جز اجرای آنها نباشد و انتقال از آن مكان به مكان دیگر یا انحراف از قبرستان، كار سخت و مشكل و یا طاقت فرسایی باشد، ایجاد سدّ در آن مكان اشكال ندارد، ولی واجب است قبرهایی كه تبدیل به خاك نشده اند با پرهیز از تحقق نبش قبر به مكان دیگری انتقال داده شوند هر چند با كندن خاك موجود در اطراف قبر و انتقال آن به مكان دیگر بدون تحقق نبش قبر باشد و اگر در اثناء كار، جسدی آشكار شود واجب است به مكان دیگری انتقال یابد و در آنجا دفن شود.
س 2113: زمینی در كنار یكی از قبرستانها وجود دارد كه هیچ اثری از قبر در آن دیده نمی شود و احتمال دارد كه یك قبرستان قدیمی باشد، آیا تصرّف در این زمین و ساختمان سازی در آن برای فعالیتهای اجتماعی جایز است؟
اگر احراز شود آن زمین، جزئی از قبرستان عمومی موقوفه برای دفن اموات است و یا از نظر عرف حریم آن محسوب شود حكم قبرستان را دارد و تصرّف در آن جایز نیست.
س 2114: آیا جایز است انسان در دوران حیات خود قبری را به قصد تملك بخرد؟
اگر مكان قبر، ملك شرعی دیگری باشد خریدن آن اشكال ندارد ولی اگر جزئی از زمینی باشد كه وقف برای دفن اموات مؤمنین است، خرید و نگهداری آن برای خود انسان، چون بطور قهری مستلزم منع دیگران از تصرّف در آن برای دفن اموات است، صحیح نیست.
س 2115: اگر ایجاد پیاده رو در یكی از خیابانها متوقف بر تخریب تعدادی از قبور مؤمنینی باشد كه قبل از بیست سال پیش در قبرستان مجاور خیابان عمومی دفن شده اند، آیا این كار جایز است؟
اگر قبرستان مذكور وقف نباشد تبدیل قبور به عنوان محل عبور افراد پیاده تا زمانی كه مستلزم نبش قبور مسلمانان و هتك حرمت آنها نباشد، اشكال ندارد.
س 2116: قبرستان متروكی در وسط شهر وجود دارد كه وقفیت آن معلوم نیست، آیا ساخت مسجد در آن جایز است؟
اگر قبرستان مذكور زمین وقفی و ملك خصوصی كسی نبوده و همچنین از مكانهای عمومی و مورد نیاز و استفاده اهالی در مناسبتها نیز نباشد و ساخت مسجد هم در آن موجب هتك یا نبش قبرهای مسلمانان نشود، اشكال ندارد.
س 2117: قطعه زمینی وجود دارد كه تقریبا از صد سال پیش تاكنون قبرستان عمومی بوده و چند سال پیش در عملیات حفاری چند قبر در آن مشاهده شده و بعد از عملیات حفاری و بردن خاكها بعضی از قبرها آشكار شده اند و استخوان هم در داخل آن دیده شده، آیا جایز است شهرداری این زمین رابفروشد؟
اگر قبرستان مزبور وقف باشد، خرید و فروش آن جایز نیست و به هر حال اگرعملیات حفاری موجب نبش قبور شود، آن هم حرام است.
س 2118: وزارت آموزش و پرورش قسمتی از یك قبرستان نسبتا قدیمی را بدون كسب موافقت اهالی، برای ساخت مدرسه، تصرّف كرده و مدرسه ای را در آن ساخته است كه دانش آموزان در آن نماز می خوانند، این كار چه حكمی دارد؟
تا زمانی كه دلیل معتبری بر اینكه زمین مدرسه برای دفن اموات وقف شده، اقامه نشده است و از مكانهای عمومی و مورد نیاز شهر برای دفن اموات و غیره و همچنین ملك خصوصی كسی نباشد، استفاده از آن برای مدرسه و خواندن نماز در آن با مراعات ضوابط و مقرّرات قانونی اشكال ندارد.